“دستهاتو بشور” این جمله‌ای است که بارها و بارها والدین به کوکانشان در طول روز می­گویند. اگرچه کودکان معمولاً به‌اندازۀ بزرگ‌ترها به پاکیزگی اهمیت نمی‌دهند؛ اما برای کودکان ضروری است که شیوه صحیح شستشوی دست را بدانند زیرا بیش از 80 درصد آلودگی‌ها از طریق دست منتقل می‌شوند و کودکان در سنین پایین همه چیز خود اعم از خوراکی، اسباب بازی، لوازم نقاشی و کاردستی و غیره را با یکدیگر مبادله می‌کنند، پس شستشوی دست برای این کودکان بسیار مهم است تا بتوانند بهتر با میکروب‌ها مبارزه کنند.

 

پاکیزگی در كودكان

 

کودکان خردسال معمولا دوست دارند که خودشان به تنهایی و بدون کمک والدین، شست و شو را انجام دهند؛ بیشتر کودکان در سن 4سالگی بدون نظارت پدر و مادر دست خود را می­شویند. 6 ماه بعد آنها می­توانند به طور مستقل و به شکل قابل قبولی صورت خود را بشویند. حال این سوال مطرح می­شود که چگونه کودکمان به شستن دست و صورت  تشویق شود؟

 

• آموزش را زود شروع کنید:

هنگامی‌که آداب توالت رفتن را به کودک می‌آموزید، کاری کنید که شستشوی دست‌ها بعد از توالت رفتن به‌صورت یک عادت ثانویه درآید. شستشو را با همراهی همدیگر انجام دهید و به کودک اجازه دهید که علاوه بر اینکه روی خودش تمرین می‌کند، روی شما نیز تمرین کند (یعنی مثلاًدست شما را هم بشوید).

 

• پاکیزه بودن را پاداش دهید:

یک جدول در حمام بگذارید و پس از شستن دست قبل از غذا و بعد از توالت، او را وادارید که در جدول علامت بگذارد. هنگامی‌که کودک با دست و صورت تمیز سر میز آمد، به او لبخند بزنید و به این صورت به او پاداش بدهید و به او بگویید که صاحب تمیزترین دست، قبل از همه دسر یا غذا را دریافت می‌کند. هنگامی‌که کودک در جدول نمرۀ مشخصی را به دست آورد، به او اجازه دهید که یک دسر مخصوص یا شام را انتخاب کند.

تشوق یا پاداش به سه دسته تقسیم می­شوند: پاداش ها یا مادی هستند یا فعالیتی و یا ضروری. پاداش مادی شامل پول یا هر چیزی است که با پول به دست می­آید. مثلا خرید توپ، عروسک و غیره. معمولا این پاداش از انواع دیگر پاداش قدرت بیشتری دارد.

برای پاداش فعالیتی لازم نیست پولی خرج شود. فقط فعالیتی انجام می­دهیم که کودک از انجام آن فعالیت لذت می­برد. به طور مثال گاهی بردن کودک به پارک محله یک پاداش فعالیتی است. زیرا این کار نیازی به صرف هزینه نیست. نوع دیگر پاداش، پاداش ضروری مانند تشویق کلامی، بغل کردن، بوسیدنو….به این معنا که در هر حال والدین باید پس از انجام رفتار مطلوب، فرزند خود را مورد نوازش های کلامی و غیر کلامی قرار دهند.

 

• حق انتخاب به کودکتان دهید:

اجازه دهید که کودک خودش لوازم شستشو را انتخاب کند تا بدین ترتیب هنگامی‌که از آن‌ها استفاده می‌کند، لذت بیشتری ببرد. برای مثال، کودکان نوپا حوله‌هایی را که عکس فانتزی دارند و یا صابون‌های رنگی و خوش عطر را دوست دارند.

از صابونی استفاده کنید که چشم‌ها را نمی‌سوزاند. دو حوله را به هم بدوزید و خورده‌های صابون را در آن بریزید تا یک دستگاه صابون‌سازی خودکار درست کنید. اجازه دهید کودک با نوک انگشتش کف صابون روی صورتش بگذارد تا شستشو برای او به حالت بازی پیدا کند.

 

• اشیاء را طوری قرار دهید که برای کودک قابل‌دسترسی باشند:

ازآنجایی‌که دستشویی خانه برای کودک بسیار بلند است و او نمی‌تواند از آن استفاده کند، یک چهارپایۀ کوچک تهیه کنید و هنگامی‌که زمان شستشو است آن را بیرون بیاورید. لوازم شستشو مانند حوله و برس ناخن را طوری قرار دهید که به‌راحتی در دسترس کودک باشد.

 

• کودک را با پیامد کارش روبه‌رو کنید:

اگر کودک به سنی رسیده که می‌تواند به‌ خوبی از عهدۀ شستشوی خودش برآید ولی از این کار امتناع می‌کند، موقع آن است که نتایج کارش را ببیند. برای مثال، به کودک خردسال بگویید که اگر نمی‌تواند خودش دست و صورتش را بشوید، شما مجبور خواهید شد این کار را برایش انجام دهید.

بعد از دو یا سه بار، او ترجیح خواهد داد که خودش این کار را انجام دهد. یا اینکه از تصحیح بیش‌ازحد استفاده کنید.  اگر بار اول کودک دست و صورتش را نشست، نظارت کنید که این کار را دوباره و سه‌باره انجام دهد.

 

• کودک را هرروز بازرسی کنید:

وانمود کنید که یک کارآگاه خصوصی یا بازرس ویژه هستید و بعد از اینکه کودک شستشوی خود را تمام کرد به‌ دقت او را وارسی کنید. درعین ‌حال سعی کنید این کار را برایش جالب کنید. هنگامی‌که کارش را خوب انجام داد، او را شدیداً تحسین کنید و در مورد قسمت‌هایی از کار که نیاز به تلاش بیشتری دارد کاملاً دقیق باشید.

 

نتیجه گیری

 

با توجه به آنچه اشاره رفت، اگر بهداشت و پاکیزگی در سنین اولیه به کودکان آموزش داده شود، به‌تدریج به‌صورت قسمتی از زندگی روزمرۀ آن‌ها درمی‌آید. اگر خودتان الگوی مناسبی برای کودک باشید، به کودک کمک خواهید کرد که عادت‌های خوبی را درزمینۀ پاکیزگی شخصی به دست آورد و همچنین به این نتیجه می­رسد که شستشو بسیار سرگرم‌کننده و مسرت‌بخش است.

 

منابع و مآخذ:

تبریزی، علیرضا. (1393). رفتاردرمانی(روش هایی برای تغییر سریع رفتار کودکان 4تا11ساله).تهران: انتشارات فراروان

گاربر، استفن.گاربر، ماریان دانیلز. فریدمن اسپیزمن،روبین.(1394). چگونه با کودکم رفتار کنم؟ (مترجمان شاهین خزعلی،هومن حسینی نیک،احمد شریف تبریزی). تهران: انتشارات مروارید

 

کلمات کلیدی: پاکیزگی در كودكان، پاداش به پاکیزگی، حق انتخاب به کودکان، روبرو کردن کودک با پیامد کارش، قابل دسترس بودن اشیاء، بازرسی هر روزکودک.