بسیاری از والدین برای تربیت کودکشان راه های مختلفی را امتحان می کنند، از کتک زدن کودک گرفته تا محروم کردن، اخم کردن و گفتن جملاتی از قبیل دیگه دوستت ندارم و… از طرف دیگر والدینی هم هستند که اصلا اعتقادی به تنبیه کودکان ندارند و سعی می کنند با تشویق کودکشان را تربیت کنند به نظر شما کدام روش مناسب تر است، فقط تنبیه؟ فقط تشویق؟ یا تنبیه در کنار تشویق؟ با وجود این که از نظر بسیاری از والدین، تنبیه کردن هم یکی از شیوه های تربیتی است، اما آن چه که مهم است چگونه تنبیه کردن است که در این مقاله به آن میپردازیم.

 

روش محروم کردن موقتی(خلوت کردن) چیست؟

 

در این روش به طور موقت کودک را از محیطی که رفتارهای منفی او را تقویت می کند خارج می کنیم تا توجه مثبت از کودک سلب شود. محروم سازی موقت یا زمان خلوت همان روشی است که والدین و معلمان ما در گذشته گاه هنگام سر زدن رفتارهای نامناسب از کودکان و دانش آموزان آن را انجام می دادند: (برو آن گوشه بنشین.) در این روش کودک به طور موقت به مکانی راهنمایی می شود که هیچ گونه تقویت مثبت برای او وجود ندارد و در آن زمان ارتباط کلامی و غیرکلامی با کودک قطع می شود. این روش برای رفتارهای پرخاشگرانه، تهاجمی و نافرمانی های کودک با توجه به برنامه ریزی قبلی انجام می شود. مکانی که شما برای این کار انتخاب می کنید، ممکن است گوشه ی سالن، گوشه ی اتاق، راهروی ورودی ساختمان یا روی یک صندلی پشت به بقیه باشد.

 

راهکارهایی برای استفاده از محروم کردن موقتی

 

• محل اخراج کردن را به دقت انتخاب کنید. محل اخراج شدن باید خسته کننده(کسل کننده) باشد. (البته نه تاریک و ترسناک باشد).
• دلایل محرومیت را برای کودک بیان کنید. ابتدا فقط برای یک رفتار ناپسند از این روش استفاده کنید و وقتی آن رفتار اصلاح شد از محروم کردن برای اصلاح رفتار دیگر استفاده کنید.
• مدت زمان محرومیت را برحسب سن کودک تعیین کنید. معمولا یک محرومیت کوتاه مدت در حد چند دقیقه خیلی مؤثرتر است. دکتر وانس هال: یک کودک را می توان در ازای هر سال از سنش یک دقیقه اخراج کرد. توجه داشته باشید برای یک کودک همین زمان های کوتاه هم طولانی هستند.
• در صورت مقاومت بر شمار دقایق بیفزایید. اگر در محروم کردن کودک یا نگه داشتن او در محل اخراج مشکلی پیدا کردید در ازای هر گونه مقاومت یک دقیقه به زمان اخراج اضافه کنید. اگر بدون اجازه شما از آن مکان خارج شد در اولین فرصت او را برگردانید و یک دقیقه دیگر نیز به مجازاتش بیفزایید. در مجموع بیش از ۳ دقیقه به مجازات او اضافه نکنید زیرا در این صورت مجازات تأثیر دلخواه را نخواهد داشت.
• از یک تایمر استفاده کنید. به کودک بگویید وقتی صدای تایمر را شنیدی می توانی از اتاقت بیایی بیرون به شرط آن که آرام باشی. منتظر بمانید تا کودک خودش را کنترل کند و منتظر به پایان رسیدن زمان مورد نظر باشید.
• تنبیه را با موقعیت سنی کودک تطبیق دهید. روش محروم کردن به عنوان یک روش تنبیهی نه تنها برای کودکان خردسال بلکه در کودکان بزرگ تر و نوجوانان نیز تأثیر زیادی دارد برای آنها نیز زمان اخراج یا محروم شدن از یک فعالیت بهتر است کوتاه باشد. وقتی زمان اخراج کوتاه باشد، کودک احساس می کند که تنبیه منصفانه است.
• عصبانی شوید: بعضی از کودکان خیلی لجباز هستند به گونه ای که انجام روش های ذکر شده، تاثیری بر آن ها ندارد، در این صورت اگر شما مقداری عصبانی شوید اشکالی ندارد و همین که شما به کودکتان با قاطعیت بگویید: “دیگه دارم از دستت عصبانی می شم!” مقاومتش را در هم می شکنید.
• از کودک رفع مسئولیت نکنید: نکته بعدی این است که نگذارید تنبیه کودک راهی باشد برای فرار از مسئولیت. مثلا اگر او در حین جمع کردن اسباب بازی هایش، کار بدی انجام داد، او را تنبیه کنید و دوباره بعد از تنبیه او را مجبور کنید کارش را ادامه دهد؛ زیرا ممکن است او یاد بگیرد برای فرار از مسئولیت کار بدی انجام دهد تا تنبیه شود و در حین تنبیه استراحت کند.

 

نتیجه گیری

 

روش محروم کردن به عنوان یک روش تنبیهی، نه تنها در کودکان خردسال بلکه در کودکان بزرگتر نیز تاثیر زیادی دارد. همانطور که گفته شد  این روش بدین معناست که کودک را از یک فعالیت یا موقعیت محروم کنید تا نتواند مورد توجه قرار بگیرد و تمجید شود. این روش اگر به طور صحیح مورد استفاده قرار بگیرد می تواند بسیار مؤثر باشد. این روش بخصوص هنگامی بهترین اثر را دارد که کودک حس کند که دارد چیز با ارزشی را از دست می دهد.

منابع و مآخذ

عربگل، فریبا؛ (1394)، فرزندپروری (چگونه کودکم را تربیت کنم؟)، تهران: نشر قطره، چاپ هفتم

گاربر،استفن.گاربر،ماریان دانیلز.فریدمن اسپیزمن،روبین .(1394). چگونه با کودکم رفتار کنم؟ (مترجمان شاهین خزعلی،هومن حسینی نیک،احمد شریف تبریزی)تهران: انتشارات مروارید

 

کلمات کلیدی: محروم کردن موقتی(خلوت کردن)، راهکارهایی برای استفاده از محروم کردن موقتی، تصحیح رفتار اشتباه، تطبیق تنبیه با سن کودک، جبران اشتباه