آزمون های روانشناختی و شناختی

• آزمونهای هوش استنفورد - بینه

آزمون هوش استنفورد-بینه یکی از آزمون های کعتبر هوشی است که برای گروه سنی 2 تا 90 سال تهیه شده است. این آزمون در دو سطح کلامی و غیرکلامی هوشبهر آزمودنی را ارزیابی میکند. خرده مقیاس های این آزمون عبارتند از استدلال سیال، دانش، استدلال کمی، پردازش دیداری-فضایی و حافظه فعال که در سطح کلامی و غیرکلامی میباشند.
این آزمون علاوه بر خرده مقیاس های ذکر شده، گزارشی از مولفه های ترکیبی نیز ارائه میدهد که از طریق آن میتوان احتمال وجود اختلال یادگیری برای کودکان مدرسه ای، یا خطر قرار گرفتن در معرض اختلال یادگیری برای کودکانی که هنوز وارد مدرسه نشده اند و وجود مشکلات توجه و تمرکز را محاسبه نمود. با توجه به هنجاریابی این آزمون و ویژگی های مطلوب روانسنجی، پیشنهاد میشود در مواردی که محدودیتی به لحاظ زمان یا وضعیت مالی وجود ندارد، این آزمون در اولویت سایر آزمونه های سنجش هوشبهر قرار گیرد.
مدت زمان اجرای این آزمون بین 1.5 - 2 ساعت است.

• آزمون هوش هیجانی (EQ)

هوش هیجانی، نوعی دیگر از هوش است و شامل درک احساسات خود برای تصمیم گیری مناسب در زندگی است. هوش هیجانی کنترل حالت های اضطراب آور و کنترل واکنشهاست. این به معنی پرانگیزه و امیدوار بودن به کار و رسیدن به اهداف است. به طور کلی EQ، یک مهارت اجتماعی است و شامل همکاری با سایر مردم، کاربرد احساسات در روابط و توانایی رهبری سایر افراد میباشد. پرسشنامه هوش هیجانی بار-آن، به دلیل جامعیت، سادگی، تنوع سوالات و نابستگی به فرهنگ غیرایرانی، انتخاب گردید. این پرسشنامه در مورد میزان هوش های غیرشناختی(هیجانی، شخصی و اجتماعی) استفاده میشود و در محیط های آموزشی، صنعتی، بالینی و طبی قابل کاربرد است.

- گروه سنی: 18 سال به بالا
- حوزه اصلی کاربرد: تشخیص مشکلات هیجانی و مهارت های اجتماعی
- مدت زمان اجرای آزمون: حدود 15 دقیقه

• پرسشنامه اضطراب بک (BDI)

این پرسشنامه یک ابزار خودگزارشی 21 سوالی است که برای اندازه گیری شدن نشانگان اضطرابی در هفته گذشته طراحی شده است. لازم به ذکر است که پرسشنامه(BDI) بیشتر علائم فیزیولوژیکی اضطراب را مورد بررسی قرار میدهد.

- گروه سنی: 16 سال به بالا
- حوزه اصلی کاربرد: تشخیص علایم جسمانی اضطراب
- مدت زمان اجرای آزمون: حدود 5 دقیقه

• پرسشنامه افسردگی بک (BDI)

افسردگی حالتی از خلق است که با کاهش حرمت خود، احساس بی کفایتی، عدم شایستگی و برداشت نامطلوب از خویشتن همراه است. از بین پرسشنامه هایی که برای سنجش افسردگی تهیه شده است، پرسشنامه افسردگی بک(BDI) از جمله مناسب ترین ابزارها برای ارزیابی حالت افسردگی است. این پرسشنامه دارای 2 فرم بلند و کوتاه است. فرم بلند 21 سوال دارد و هر سوال یکی از نشانه های رفتاری، جسمانی و شناختی افسردگی را می سنجد. آزمودنی باید در هر سوال یکی از 4 گزینه موجود را انتخاب کند.

- گروه سنی: 16 سال به بالا
- حوزه اصلی کاربرد: تشخیص اختلالات افسردگی
- مدت زمان اجرای آزمون: حدود 10 دقیقه

• پرسشنامه بیش فعالی کانرز

یکی از ابزارهای رایج سنجش رفتار کودکان، پرسشنامه کانرز است که برای تشخیص بیش فعالی در گروه سنی 6 تا18 سال از آن استفاده میکنند.

- گروه سنی: 6 تا 18 سال
- حوزه اصلی کاربرد: تشخیص اختلال بیش فعالی
- مدت زمان اجرای آزمون: حدود 5 دقیقه

آزمون های شخصیت

آزمون های شخصیت برای سنین بزرگسال و 18 سال به بالا میباشد. زیرا تا قبل از این سن هنوز شخصیت به طور کامل شکل نگرفته است و نتایج آزمون دارای اعتبار کافی نمیباشد.

• پرسشنامه چندوجهی مینه سوتا (MMPI)

ازمون MMPI از مهم ترین آزمون شخصیت است که در فرم اصلی خود دارای 567 سوال است و زمان لازم برای اجرای آن حدود یک ساعت میباشد. این پرسشنامه را میتوان هم به صورت فردی و هم به صورت گروهی اجرا نمود. فرمهای گوناگون این پرسشنامه را میتوان در گروه های سنی بالاتر از 16 سال و یا افرادی که حداقل دارای 8 کلاس تحصیلات هستند، اجرا کرد. فرم اصلی آزمون در سال 1967 توسط کانن به 71 سوال تقلیل یافت. وی ادعا نمود که فرم کوتاه میتواند همان قدرت تشخیص آزمون اصلی(فرم بلند) را داشته باشد.
مدت زمان اجرای فرم کوتاه آزمون MMPI حدود 15-20 دقیقه میباشد.
مواردی که در پرسشنامه بررسی میشود شامل: هیپوکندی، افسردگی، هیستری، انحراف اجتماعی،پارانوئیا، ضعف روانی، اسکیزوفرنیا و هیپومانی می باشد.

• پرسشنامه میلون (MCMI)

از دسته تست های معروف جهت تشخیص اختلال‌های شخصیتی می باشد. این آزمون برای افراد بالغ و بالای هجده سال کاربرد دارد یعنی افرادی که دست کم توانایی خواندن آنها تا کلاس هشتم است طراحی شده است و برای عموم نوجوانان و جمعیت کاربردی نخواهد داشت. این تست معمولا برای بررسی سلامت روان و اختلالات، خصوصا اختلالات شخصیت کاربرد دارد. برای مشاوره و روانشناسی پیش از ازدواج می توان از تست میلون ازدواج استفاده کرد. و با تفسیر نتایج حاصل از این تست می توان در مواردی همچون رابطه های عاطفی، اضطراب و افسردگی و تیپ شخصیتی افراد و… به روانشناسان و روانپزشکان در روند تشخیص اختلال یاری رساند.
- مدت زمان اجرای آزمون 20 - 30 دقیقه می باشد.

• پرسشنامه نئو (NEO)

از این آزمون برای ارزیابی ویژگی‌های شخصیتی، مشاوره پیش از ازدواج و در حوزه استخدام شغلی استفاده می‌شود. این آزمون ۵ عاملی است و ویژگی‌هایی مانند وظیفه‌شناسی، گشودگی، برون‌گرایی، حس خوشایندی و روان‌رنجوری را بررسی می‌کند. هرکدام از این ۵ ویژگی خود دارای ۶ زیرگروه هستند.
از جمله موارد پرکاربرد تست نئو :
- ازدواج
- خودشناسی
- سبک زندگی
- مهارت‌های ارتباطی و رفتاری
- میزان هوش اجتماعی
- میزان رضایت شغلی و انتخاب حرفه مناسب
- روش‌های کنترل خشم، عصبانیت، اشتیاق، هیجان
- مشاوره تحصیلی و انتخاب رشته مناسب
- میزان آموزش‌پذیری ویادگیری
- پژوهش ها و مطالعات علمی

• پرسشنامه کایرز و بریگز (MBTI)

یک ابزار برای ارزیابی شخصیت است که در حال حاضر استفاده از آن بسیار متداول شده است. سالانه بین 3 تا 5 میلیون نفر در جهان توسط این ابزار خود سنجی، مورد سنجش قرار میگیرند که گاه به صورت کامپیوتری نیز مورد استفاده قرار میگیرد. این ابزار به صورت گسترده ای برای سنجش اعتبار و روایی آزمایش شده و میتوان گفت که به صورت گسترده ای توسط افراد غیر روانشناس نیز، استفاده شده است و در عالم تجارت نیز از آن استفاده وسیعی به عمل می آید. این ابزار برای تفکیک افراد نیست، بلکه تنها ابزاری است که اجازه میدهد ترجیحات افراد در مورد مفاهیم زندگی فهمیده شود. این ترجیهات در نهایت به تفاوت در یادگیری، اشکال ارتباط، مدیریت تضاد و روابط منجر میشود. این ابزار روانشناختی، یک ابزار خودسنجی و پرسشنامه های بسته شامل 100 تا 160 پرسش است که ترجیحات افراد را با 16 گروه شخصیتی بیان میدارد. این تیپها به صورت ویژگی هایی دو قطبی و متضاد بیان میشوند.

- مدت زمان اجرای این آزمون حدود 30-40 دقیقه میباشد.
- این آزمون در مشاوره های پیش از ازدواج میتواند مورد استفاده قرار گیرد.
- مورد استفاده اصلی این آزمون در موارد روانشناسی شغلی و صنعتی میباشد.

طرحواره درمانی یانگ

رویکرد طرحواره در حوزه شناختی در بین شناخت درمانگران با معانی نقریبا مشابهی به کار رفته است و اکثر آنها طرح واره را در قالب گزاره مینگرند. طرحواره های ناسازگار اولیه قدیمی ترین مولفه های شناختی محسوب میشوند و حتی گاهی اوقات پیش از آن که کودک زبان بیاموزد، شکل میگیرند(طرحواره های پیش کلامی) و اغلب نفوذ خود را بر سیستم پردازش اطلاعات در ریز آستانه، اعمال میکنند. پردازش طرح واره به راحتی و بدون این که نیازمند توجه از سوی فرد باشد، صورت میگیرد و حالتی خودآیند دارند. درمان طرحواره برای درمان اختلالات شخصیت به کار می¬رود. همچنین برای جلوگیری از عود افسردگی، اختلالات اضطرابی و.... به کار گرفته میشود. طرحواره های ناسازگار اولیه، یعنی موضوعات ثابت و درازمدتی که در کودکی به وجود می آیند، به زندگی بزرگسالی راهد می یابند و تا حد زیادی ناکارآمدند. این طرحواره ها الگوهایی برای پردازش تجارب بعدی محسوب میشوند.