متاسفانه خیلی از والدین تصور می‌کنند انجام کارهای خوب وظیفه کودک است و به همین دلیل نیازی به تشویق او نمی‌بینند. والدین باید کارهای خوب کودک را مورد توجه قرار دهند، تشویق از ابزارهایی است که والدین برای تربیت کودکان به کار می گیرند. در روان شناسی و تعلیم و تربیت ، امر تشویق یکی از عوامل و محرک های مهم یادگیری تلقی می شود. یکی از شاخص های مهم برقراری روابط انسانی تشویق است که اعمال درست آنها زمینه های برقراری روابط انسانی را فراهم می سازد. کارشناسان معتقدند برای رشد عاطفی و ذهنی کودک پاداش لازم است. این ابزارها مانند همه  روش ها و فنون تربیتی آن گونه از حساسیت خاصی برخوردار است که کاربرد به موقع آن آثار مثبت و سازنده و کاربرد نابجای آن سبب بوجودآمدن رفتارهای منفی و مخرب مانند افسردگی، ناکامی، بی تفاوتی، تعارض و گاه پرخاشگری در بین تربیت شوندگان می شود.

 

تعریف پاداش

 

پاداش دادن در مواردی به کار می رود که رفتاری دلخواه از کودکم سر بزند و بخواهیم که آن رفتار باز هم تکرار شده به صورت عادت در آید و درونی گردد اگر کاری کنید که رفتار خوب و مثبت کودک شما بیشتر شود یعنی آن را تشویق کرده اید پس تشویق رخداد یک رفتار را افزایش می دهد.

• پاداش را معمولاً رویدادی می‌دانند که بلافاصله بعد از رفتار اتفاق می‌افتد و سبب افزایش اجرای آن رفتار می‌شود، بنابراین پاداش چیزی است که به دنبال رفتار به‌خصوص می‌آید و سبب نیرومندی (یا افزایش تعداد دفعات بروز) آن رفتار می‌شود.

 

عوامل موثر در دادن پاداش

 

• حتماً باید کودک از کسی پاداش بگیرد که مورد علاقه و توجهش باشد.
• کیفیت و کمیت پاداش

هرگز به کودک پاداشی ندهید که خراب و آلوده باشد و یا شکسته و کهنه باشد و یا پاداش آنقدر زیاد نباشد که کودک نتواند آنرا مصرف کند. حتماً باید حد اعتدال در هر نوع پاداشی از انواع پاداش‌های برشمرده شده رعایت شود.

• نوع پاداش

کودکان تنوع را دوست دارند. در پاداش‌ها تنوع را رعایت کنید.

• فوریت پاداش

یکی از مهم‌ترین عوامل مؤثر در پاداش، سرعت دادن آن بعد از بروز رفتار صحیح است. پژوهشگران به این نتیجه رسیده‌اند که هر قدر فاصله بین اجراء پاسخ صحیح و دریافت پاداش بیشتر باشد اثر آن کاهش می‌یابد.

• همراه کردن پاداش با تحسین

در صورت امکان باید هر وقت که به کودک پاداش می‌دهید او را تحسین هم بکنید. غالباً بد نیست که خوشحالی طبیعی خود را از رفتار کودک با لبخند یا نوازش به کودک نشان دهید.

 

 

راهکارهایی برای دادن پاداش

 

یکی از بهترین نوع پاداش‌های اهدایی به فرزندان، وقت شماست.

 

• بررسی کنید: از آنجایی که تمایلات کودکان دائما تغییر می کند، بررسی را هر چند وقت یکبار تکرار کنید. از فرزندان خود بپرسید:
• اگر بتوانید سه آرزو بکنید، آن ها چه هستند؟
• اگر به اندازه ی مقادیر زیر پول داشته باشید، با آن ها چکار می کنید؟500 تومان،1000 تومان،2500 تومان،5000 تومان،10000 تومان،20000 تومان،یا بیشتر
• اگر بنا باشد که فقط یک چیز از بابا بخواهید، آن چیست؟
• اگر قرار باشد چیز خاصی را از مامان بخواهید، آن چیست؟
• چه حق تازه ای را می خواهی به دست بیاوری(بیشتر تلویزیون تماشا کنی، دیرتر برای خواب به اتاقت بروی، و یا…)؟
• چه برنامه ایی را می خواهی با دوستانت انجام دهی (به سینما بروی، بازی کنی، بستنی قیفی بخری و غیره)؟
• به پاداش ها تنوع ببخشید
• همیشه به قولتان عمل کنید: همیشه به سرعت به قولتان عمل کنید. یک کودک بخصوص اگر خیلی کوچک باشد، به تاخیر افتادن یک پاداش وعده داده شده، بسیار حساس است. کاری را که از عهده ی انجامش بر نمی آیید، تعهد نکنید و در عین حال چیزی را جایگزین پاداشی که قولش را داده اید، نکنید.
• پاداش های مادی باید متناسب با وضعیت مالی خانواده باشد: شما به هیچ وجه مجبور نیستید پاداش هایی را برای کودک خود در نظر بگیرید که توان خرید آن را ندارید. مطمئنم همیشه جایگزین هایی وجود دارند. فقط باید آن ها را بیابید.
• پاداش های بزرگ را به اجزای کوچک تر تقسیم کنید: می توانید هر روز یک ستاره به ازای انجام دادن تکالیف مدرسه به او بدهید و وقتی ستاره های کودک به عدد خاصی رسید، برای او جایزه ی بزرگ تری تهیه کنید.

 

نتیجه گیری

 

هر انسانی طبعاً خودش را دوست دارد و می خواهد دیگران به شخصیت او احترام بگذارند و از او قدردانی کنند. اصولاً تشویق در نهاد کودک تاثیر فوق العاده ای دارد و او را به انجام کارهای نیکوتر ترغیب می کند. حال اگر کودک در کارهای خوب مورد تحسین قرار گیرد به آن کارها متمایل می شود . پاداش درست، به جا و به موقع باعث رشد اعتماد به نفس در انسان می شود. شخصی که پاداش میگیرد  از کار و زحمت خود احساس رضایت می کند و همین رضایت خاطر است که جلو خستگی و بی میلی او را می گیرد. گاهی یک پاداش ساده مسیر زندگی فرد را دگرگون می سازد. شادی والدین و چهره شفاف و بدون ناراحتی آنان موجب شکوفائی کودکان می‌شود هرگز شادی خود را از کودکان دریغ نکنید.

 

منابع و مآخذ

 

عربگل، فریبا. (1394). فرزندپروری (چگونه کودکم را تربیت کنم؟). تهران: نشر قطره.

کرومبولتز، جان دي، کرومبولتز، هلن بی. (1393). تغيير دادن رفتارهاي کودکان و نوجوانان. (ترجمه يوسف کريمي). تهران: انتشارات فاطمي.

گاربر،استفن.گاربر،ماریان دانیلز.فریدمن اسپیزمن،روبین .(1394). چگونه با کودکم رفتار کنم؟ (مترجمان شاهین خزعلی،هومن حسینی نیک،احمد شریف تبریزی)تهران: انتشارات مروارید.

 

کلمات کلیدی: تعریف پاداش، عوامل موثر در دادن پاداش، راهکارهایی برای دادن پاداش، فوریت پاداش،  نوع پاداش، کیفیت و کمیت پاداش